Мультипортал. Всё о Чеченской Республике.

Х.Тухашев. "Ц1ен коч" (дийцар)


Просмотров: 5 566Комментариев: 0
ДАЙДЖЕСТ:
Х.Тухашев. "Ц1ен коч" (дийцар)

Къегина  кхеттачу  б1аьстенан  малхо  серладаьхнера  лаьмнийн  баххьаш.  Ц1еначу  х1авао, маьлхан з1аьнарша  хаздинчу  лаьмнийн  сурт, сирлачу  шовдан  чохь  санна,  екхначу  стигланан  сийналлехь  гуш  хетара.  Хаза  дара  1алам. Б1аьсте  юккъе  яьлла  хан  яра,  лаьмнийн  даккъаш  х1инца  хаъалуш  сендала  доьллера.  Гена боццуш  лепара  цкъа  а  т1ера  ло  ца  дешаш  болчу  Башламан  бухь  а.

Г1елделла  хетахь  а   цхьа  тамехь  «г1ур-р-р»  деш  охьадог1ура   лаьмнийн  басешкахь  дешначу  лайн  1овраша   х1инццалц   дуьзна   хилла  Ахк  а. Шен  болар   цара  хийцарна    иза  лаьмнашна  оьг1аздахча  санна  хетара.
Хаза  б1аьсте,  сийна  1алам,  керла  сийна  духар  дуьйхина  лаьмнаш, к1айн  духар  д1атесна,   хазъеллачу  хьаннашкахь  эзарнаш  олхазарша  лоькху  эшарш…Х1ан-х1а,  Ахк  оьг1аздахана  дацара,  мелхо  а,  т1ейог1учу  б1аьстенна  г1о  деш,  лаьмнашкахь  дешначу  лайн  1овраш  охьакхоьхьуш  г1елделла  хилла  иза  х1инца  парг1ат  даьллера. Гонахара дерриге  а  1алам  санна,  Ахк  а  доккхадера  т1ееанчу  б1аьстенах.  Цо  а  хестайора  б1аьсте :  шен  хьаьъначу  сирлачу  хичу  хьаьжначунна  цо,   куьзган  чохь  санна,  гойтура  схьакхеттачу  малхо  серладаьхна  исбаьхьа  сурт  эцна  лаьмнаш; сийна,  ткъа  малхбалехьа  жимма  мажъелла,  стигла.

1аламан  хазаллехь,  сийначу  лаьмнашкахь,  маьлхан  з1аьнаршкахь    Хьасанна  Зинин  сурт  гора…
-  Цкъа  а  дарий-те  Веданара  1алам  иштта  хаза  я  суна  хета-те !  Хьасан  дог  доккхадеш  вара. Хьамида,  цо  ша-шега  деллачу  оцу  хаттаран  маь1на  кхечу  аг1ор  даккхархьама,  вела  а  луш  элира:
-  Х1ан-х1а,  дацара  дера!  Хьан  Зина  кхузахь  яцахьара  цкъа  а  хир  а  ма  дацара!.. Зина   тахана  вайшинна  ца  гахь,  гур  ду  хьуна,   кхана  стигал  а  къийкъош,  ткъес  а  детташ  дог1а  дог1уш…
Шен  доттаг1чун  забарш  евза  Хьасан,  царех  воьллехь  а,  велавалаза  ца  1авелира.

Хьасанна  Хьамид  Москвахь  вевзинера,   университетехь  хьалхара  экзамен  д1алучу  дийнахь. Иза  а  вара  кхуо  хаьржинчу   математически  факультете  экзаменаш  д1алуш.  Х1етахь  дуьйна  вижар  а,  г1аттар  а  цхьаьна  долуш  вара  и  шиъ.  Ткъа  х1инца  Хьасана  шега  дукха  юьйцуш  хилла,  цо  ша  ма-аллара,  «Зина  ган»  вог1уш  вара  Хьамид.  Зинин  сурт-м  гинера  Хьамидана – ц1ен  коч  а  юьйхина, хаза  юьхь-сибат  долуш  йолу  йо1  елакъиэжара  цунна  т1ера.   Иза  Хьасана  ша  вуьжуш  волчу  маьнги  т1оьхула  д1атоьхнера.

Новкъахь  дуккха  а   бевзаш  болу  нах  дуьхьал  бетталора  кху  шинна.
Цхьана  кех  т1ехволуш Хьасанан  б1аьрг  кхийтира  Зиница  шена  захало  дийцинчу  шен  лулахочух  Зарганах.  Цкъа  соцунг1а  а  хилла,   цо  шен  доттаг1че  хаьттира:
-   Вайшиъ  ц1а  кхачар  а  хоуьйтуш,  Зинига  хабар  дахьийтича  х1ун   дара-те ?
-   Мегар  ду,  ткъа  сарахь  хин  йисте  г1ур  ву  вайшиъ, - жоп делира    Хьамида.

Зарган  т1е  а  кхайкхина,  цуьнга  маршалла  а  хаьттина, Хьасана  элира:
-   Зинига   со  ц1а  кхачар  а  хоуьйтуш,  сарахь  хин  коьрте  йола  алахьа.
Амма  Хьасанан  шен  доттаг1чуьнца  хин  коьрте  воьдийла  ца  хилира.
-  Хьаша  а  валош  хьо  ц1а  кхаьчча,  синкъерам  ца  бича  бакъахьа хир  дац, - аьлла  нана  оцу  сохьта  кечам  бан  х1оьттира   сарахь  хинболчу  синкъерамна. 

Башха  Хьасанна  оьшуш  х1ума  дацара    кхузахь  х1инца  цуо  вовшахдетташ  дерг. Зина  ган  сагатлора  к1ентан.  Ши  к1ира  хьалха  кхечира  Хьасане  цуьнгара  кехат. Цу  т1ехь  цо  дуьйцура  шен  балхах  лаьцна,  хоуьйтура  шен  нана  цомгаш  хилар  а. Хьасанан  цхьа  а  бехк  а  боццушехь,  Зинас  кехаташ  т1ехь  кест-кеста  дов  дора, дегабаамаш  а  бора…  Хьасанна  моьттура  и  дерриге  а  ша  ц1а    веъча  д1адер  ду,  Зина  хьалха  санна  йоьлуш  хир  ю.
Хьамида  массо  а   йо1е  бохург  санна  сакъийринехь  а,  амма  Хьасана  башха  самукъа  ца  долуш  чекхбелира  синкъерам.

Шолг1ачу  дийнахь   а   Хьасана  Зарганехула  хабар  дахьийтира Зинига хи  йисте йола  аьлла.
Шаьш  билгалйинчу хенал  дуккха  а  хьалха  вахара  хин  йисте  ши  доттаг1а.  Детталора  Хьасанан   дог …  «Суьйре  дика  хуьлда  хьан.  Зина!… Суьйре  дика  хуьлда  хьан,  Хьасан!..»   Жимма  б1аьргаш  д1ахьаббича  Хьасанна  гора  Зина.  Шена  ч1ог1а  хазахеташ  йолу  ц1ен  коч  а  юьйхина,  шен  хазачу  лекхачу  дег1о,  охьадог1учу  ламанан  шовданан  санна,  хазачу  озаца  дерриге  а  гонаха  хаздеш,  хи  эца  йог1ура  иза.  « Х1аъ, х1инца  а  хир  ю  цунна  т1ехь   ц1ен  коч…»

Ч1ог1а  меллаша  йоьдура  хан.  «Зина,  бехк  ма  биллалахь  суна,  сан  селхана  вог1ийла  ца  хиларна…»
« Хьажахьа,  ма  хаза  хьаьъна  ду  тахана  Ахк!  Кестта  Зина  а  йог1ур  ю  хи  эцан…»
- Цкъа-м  хьо  а  вохуьйтур  ву-хьуна  цо  шена  хьалхара  хи  дан, - кхуо  ечу  ойланех  кхетча  санна,  забар  йира  Хьамида.

Т1ейог1уш  йолу  Зина  хьалха  Хьасанна  гира. Хьамидана  а  гира  иза:
- Х1ан,  йог1уш  ю  хьуна.  Хьажалахь…
Т1ееара  Зина.  Иза  Хьасанал   мелла  а  парг1ат  хийтира  Хьамидана…
- Марша  вог1ийла  шуьшиъ,  шу  ц1а  кхечи?..

Хьасане  Зинина  т1ера  б1аьрг  д1ацабаккхалора.  « Зина…  Хьо-м  хийца  а  ца  елла…  Дуьххьара   суна  гуш  а  яр-кха  хьо  иштта  хаза»

Амма  Зинин  дагахь  кхин  дара.  Хьасан  ц1авеана  кхаъ  хиларан  серло  яцара  цуьнан  б1аьргаш  чохь  гуш.    Ведарш  дуьзна  а  яьлла,  хьалатаь1ира  Зина.
- Х1ан,  со  д1айоьду,  шун  1одика  йойла!…

Йист  яцара  Хьамидан  цецваларан  а.  Цуьнца  цхьаьна  халахетаран  а.  Ткъа  Хьасан  к1айвелира:
- Зина !..
Ца  оьшу,  Хьасан.   Хьо  х1инца  жима  а  вац,   иза-м  бералла дарий…
Хьасан  ша  волччохь  вог1авелла  лаьттара.  «Зина!..»  «Иза-м  бералла  дарий!..»    «Со  хьоьжур  ю  хьоьга,  Хьасан!»   «Иза-м  бералла  дарий – со хьоьжур  ю  хьоьга…»
Хьасанан  коьрте  зов  деттара,  б1аьргашна  хьалхара  Зинин  юьхь-сибат   дахкарлахь  дайра…

Шолг1ачу  дийнахь  бен  шен  доттаг1чуьнца  къамел   дойла ца  хилира  Хьасана. Хьамид  шега  х1умма  а  хоьттуш  воццушехь  дерриге  а  дийцира,  доттаг1чуьнга  дийцича  даг  т1ера  бала  байлуш  санна  а  хеташ.  Хьамид  а  воьхнера,  ца  моьттура  цунна  шен  доттаг1чунна  г1енах а  дуьхьал  туьйсуш  хиллачу  Зинас  иштта  тешнабехк  бийр  бу. Ца  карадора   х1инца  Хьасане  ала,  цуьнан  сатеден  долу  дешнаш.

Амма  Хьасан  шен  ма-хуьллу  г1ертара  и  дицдеш  парг1ат  хилан. Хьамидана  гора  Зинас  шен  доттаг1чунна   доккха  тохар  дина  хилар.  Хьасан  забаре  вацара,  дог  ца  дог1уш  ладоьг1ура  цо  Хьамида  дуьйцучу  забарен  дийцаршка.

Нанна  хаьара  шен  к1ант  Зинина  т1ехьийзаш  вуйла,  амма  ца  хаьара х1инца  хилларг  х1ун  ду,  Хьасан  кхоьлина  х1унда  ву.  Кхуьнга  хатта  а  ца  х1уттура  иза.

Цхьангара-м  х1ун  ду  а  хезна,  шен  к1ант  а,  цуьнан  доттаг1а  а  сарахь  шаьшиннан    ц1ачу  вахча,  чу  а  яхана  иза  Хьасанна   дов  дан  х1оьттира. Хьамид  чуьра  аравелира.

Д1аоьхура  денош. Т1екхечира  ши  доттаг1а  деша  юха  д1аваха  веза  хан  а.  Хьасанний,  Хьамиддий  новкъа  ваккха  веара  Хьасанан  школехь  дуьйна  хилла  доттаг1а  Леча  а.  Автостанце  боьду  некъ  беха  бара,  ткъа  иза  бац  ца  бора  Лечин  хабарша  а,  къеначу   ненан  хьехамаша  а.
- Ас  салам  1алийкум! –  юхахьаьжначу  Хьасанна  вевзира  шайн лулахо  1умар.
- Хьасан,  шуьшиъ   х1инца  д1авахан  араваьллачух  тера  ду. Схьалол  хьайгара  чамда.  Со  а  ву г1ала вог1уш,  цхьаьна  д1аг1ур  ду  вай.  Ткъа  аса  цигахь  шуьшиъ  новкъа  а  воккхур. Хьажахьа,  Хьасан,  Зина  сийсара  ч1ог1а  цомгаш  а  хилла    больнице  йигна  ма  боху.  Бакъ   дуй-техьа  иза?
- Х1ун? Х1ун  бахара  ахьа?! – Хьасанан керара  чамда  охьаюьйжира.

Больницехь    Хьасане а,   Хьамиде  а   лоьро    элира:
-    Ши  к1ант,  йо1  ч1ог1а   цомгаш  ю,  цуьнан  дахар  кхерамехь  ду.  Ца  хаьа  х1инццалц  лоьрашна  т1е  ца  йог1уш  х1ара  х1унда  1ийна.  Вуьшта  оха  тхайга  далург  дерриге  а  дийр  ду.  Йо1ана  сихонца  алссамчу   барамехь   хьалхарчу  группан   ц1ий  ду   оьшуш.  Тахана  оцу  группера  ц1ий  дац  тхан больницехь.  Оха  телефон  тоьхна  Соьлжа-г1ала, амма  цигара   ц1ий  схьакхачале   масех  сахьт  дала  тарло.   Ткъа  иза   кхераме  ду  дархочунна.
Хьасана  кхин  д1а  ойла  а  ца  еш  элира:
- Сан  ц1ий ду  хьалхарчу  группера,  аса  лур    цунна  ц1ий.

Башха  дукха  ца  1аш    схьакхечира  г1алара  лоьраш  а.  Цара  шайга  далург  дерриге  а  дира   шен  хеннахь  дарбанаш  ца  лелош  мелла  а  тесна йитина  хиллачу  цомгаро   хьовзийна   йо1  1ожаллех  к1елхьараяккхархьама.

Х1ора  дийнахь  вог1ура  Хьасан  больнице.  Х1оразза  а   шега  деллачу  хаттарна    медицински  йишас    цхьа   жоп  лора:
- Толуш  ю  хьан  Зина ! – олий.
Сан  Зина  ю  я  кхечуьнан  Зина  ю-м  ца  хаьа,  вуьшта  дика  ду-кха  иза  толуш  йолуш…

Д1аоьхура  денош.  Больницера  то  а  елла  араелира  Зина  а.
 
Хьасана    цуьнца  цхьаьнакхетар   а   ца  лехира  я  цхьа  а  хабар  а  ца  дахьийтира.  Шега  Зинас   х1етахь  хин   йистехь   аьлларг   диц  ца  деллера к1антана…  Зинас  мосуьйттазза  хабар  а  даийтира  Хьасане. Амма  Хьасана  цхьана  а  тайпана  жоп  цо  делира. Т1аккха  Зинас  яздина  кехат  дахьаш еара  Зарган. Цу  т1ехь  Зинас  яздора: «…шо  сов  хан  яра  со  цомгаш  хилла. Сайх  х1ун  хуьлу  ца  хуу  дела,  хьуна  эрна  бала  бан  ца  лууш  дара  аса  лелийнарг!..»  И  кехат  а  жоп  доцуш  дитира  Хьасана.

Шена  цхьаммо  а    билла  бехк  боццушехь  и  йо1  тояллалц  Москва  д1а  ца  воьдуш   1ийра  Хьасан. Цо  лелийнарг  шен  г1иллакх  дара.   Ткъа  х1инца  мелла  а  т1аьхьависинехь  а   деша  д1авахаза    ца  волура  ши  доттаг1а.  

Х1ара  шиъ  машен  лаца  дагахь  таксеш  лаьттачу  меттиге  воьдуш,   ша  х1инццалц  цхьаьна  лаьттинчу  зудаберех  д1а  къаьстина   кхарна  т1е  йолаелира  цхьа  йо1. Хьасанна  иза  ган  а  ца  гора. Амма  гира   иза  Хьамидана. 

- Хьасан,  и  йог1уш  йолу  йо1  со  волчу  йог1уш  ю-те  я  хьоьца  г1уллакх  долуш  ю-те?   Х1уъа  дина  а   шегара  ледарло  ялийта  мегар  дац,  вай  дуьненахь!..  Йоь1ан  г1уллакхе  хьажа  веза!
Хьасанна   ца  моьттура   г1уллакх  иштта  нислур  ду. Иштта  меттиг  лехна  а  я   оьшуш  а  вацара  иза.  Цуьнан  ойла  х1инца   генахь  -   Москвахь  университетехь  яра… 
Хьасанна  а,  Хьамидана  а  дуьхьал  йог1уш  яра  Зина…

Х1ара  дуьне  цхьа  тамашийна  юхакерчира  Хьасанна.  Х1етахь  хин  коьртехь  Зинин  дешнаша   дагийначуьра    х1инца   мелла  а    парг1атдаьлла     шелдала   г1ерташ   долу  дог   ц1еххьана  тохаделира. 
«Иза  ша  йолчехь  а  йитий,  д1а  а  верзий     массо  а  стагана  а  гуш д1аг1о  хьайн  г1уллакхе. Кхечуьнца  байта  и  тайпа  бегаш…  Иштта  тоха  деза  цунна  т1ара !..»  
«Х1ан-х1а.  Хьайга  ца  далун  дерг,  хьайгахь  ца  тов  дерг  дан  ма  г1ерта!»    Эзарнаш  ойланаш  хьийзара  коьрте.
- Хьамид,  вайшиъ  г1ала  ваха  ваьлла  вацара ?
- Вайшиъ  цхьанхьа  а  т1аьхьавуьсуш-м  ца  хета  суна.                      
«Зина  йог1у  хьуна!» -   кхаъ  бохуш    хетара   ша  Ведана  вог1уш  санна  сирла  кхеттачу  маьлхан  з1аьнарша. «Зина  йог1у  хьуна !»  -  бохуш  хетара   лаьмнаша,  1аламо,  дуьнено…
-  Делкъал  т1аьхьа    машен  хир  юй-те  вайшинна?..  

Масех  минотехь  лаьттира  кегий  нах    дуьхь-дуьхьал  а  бирзина,  цхьа  а   вист  ца  хуьлуш…
Зина  г1ийла  ела  г1ертара.  Тохара  санна   лепара   цуьнан  сирла б1аьргаш.  Цара  бохуш  хетара: « Аса х1ун  дича  гечдийр  дара  ахьа  суна,  Хьасан?!»
Уьш  тохара  санна  лепара… Т1аьххьара  а  са  ца  тохаделира  Зинига…
-   Хьасан!..
-   Зина!..        Зина  ц1ен  коч  юьйхина  яра…

1966  шо.


НАША СПРАВКА: 

Тухашев Хамзат Султанович - известный чеченский журналист и писатель . Родился 29 сентебря 1949 года.
Местожительство: 
г. Грозный. 
Образование: 
ГИТИС, Российский университет театрального искусства (бывш. РАТИ им. А.В. Луначарского)
Работа:
Театр им. Х. Нурадилова (актер);
Гостелерадио ЧИАССР (диктор и журналист);
В 90-ые годы  - директор и основатель популярного молодежного телеканала («Пятый канал»);
Преподаватель ЧГУ (кафедра журналистики)
Ведущий популярных програм "Мукьамаш", "Аматаш" (телеканал "Грозный").




checheninfo.ru



Добавить комментарий

НОВОСТИ. BEST:

ЧТО ЧИТАЮТ:

Время в Грозном

   

Горячие новости

Это интересно

Календарь новостей

«    Март 2024    »
ПнВтСрЧтПтСбВс
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031

Здесь могла быть Ваша реклама


Вечные ссылки от ProNewws

checheninfo.ru      checheninfo.ru

checheninfo.ru

Смотреть все новости


Добрро пожаловать в ЧР

МЫ В СЕТЯХ:

Я.Дзен

Наши партнеры

gordaloy  Абрек

Онлайн вещание "Грозный" - "Вайнах"